Pierwsze zapiski o Ratuszu w Zduńskiej Woli pojawiły się w 1788 roku z okazji przejęcia po ojcu dóbr zduńskowolskich przez Antoniego Złotnickiego.
Nie wiemy dokładnie kiedy budowla dokładnie powstała ani czy kiedyś była to siedziba władz? Być może jego pojawienie jest związane z istnieniem miasteczka(?) Czekay w II poł XVIII wieku.
Na mocy dekretu królewskiego odbywały się w nim dwa targi w miesiącu, na rynku w centrum którego znajdował się ratusz.
Nie znamy dokładnie wyglądu budynku w XVIII i w początkach XIX wieku. Najwcześniejsze zdjęcia datują się na koniec XIX wieku.
Po wielu remontach i przebudowach jego ostateczny kształt upodobnił go do rosyjskich tzw. "gościnnych dworów", czyli centrów handlowych. Uzyskał kształt zamkniętego czworoboku z dziedzińcem w środku, wieżą strażniczą i zegarową.
Posiadał cztery wejścia z główną bramą pod wieżą zegarową w kierunku południowym. Stanowił własność prywatną. W 1928 roku część Ratusza w wyniku pożaru uległa zniszczeniu. Właściciele (rodzina Zylberszaca) rozpoczęli wtedy starania o jego odbudowę.
Doprowadziło to do odkupienia tej części (3/4 całości) w 1938 roku przez miasto, w celu przebudowania na reprezentacyjną siedzibę władz. Już w marcu 1939 roku powstał plan przebudowy wykonany przez Józefa Karskiego.
Na przeszkodzie stanęła wojna. Okupant niemiecki wolał budynek rozebrać, powodem miał był zły stan techniczny i plaga szczurów. Ale główny wpływ miał jednak fakt funkcjonowania tam około 70 jatek żydowskich.
Na wiosnę 1940 roku budynek ratusza razem z synagogą mieszczącą się na początku ulicy Sieradzkiej został rozebrany, a gruz użyto do brukowania ulic.
Oprócz sklepików na terenie Ratusza funkcjonowało najprawdopodobniej pierwsze w naszym mieście kino "Odeon". W czasie wojny pracownik magistratu z wieży odczytywał wiadomości z frontu. 11 listopada 1939 roku w ramach represji wobec polaków rozstrzelano 6 polaków pod murami ratusza.
Historia "Nie-Ratusza"
W ramach praktyk uczniowie zduńskowolskiego "Mechanika" przygotowali garść ciekawostek na temat hal targowych zwanych "Ratuszem".
Nowoczesny budynek Ratusza w samym sercu miasta, który każdy z Was mija codziennie, może być zagadką. ?
? Czy wiedzieliście, że Zduńskowolskie Centrum Integracji Ratusz aktualnie jest miejscem, w którym kwitnie i rozwija się lokalna sztuka, kultura i rozrywka, choć nie zawsze nim było.
? Dawniej był tu wielki rynek i powszechne miejsce handlu. W okresie międzywojennym budynek zwyczajowo nazywany przez mieszkańców i przyjezdnych "ratuszem" pełnił przede wszystkim funkcje handlowe.
? Były w nim umieszczone składy różnego rodzaju materiałów i jatki rzeźnicze. Jego zły stan techniczny był kłopotem zarówno dla miasta, jak i dla właścicieli.
? Ostatecznie budynek został przeznaczony do rozbiórki po rozpoczęciu okupacji Zduńskiej Woli przez Niemców. W latach 30-tych przygotowano projekt przebudowy ratusza, ale wybuch wojny zniweczył ich realizacje.
?Jednym z nielicznych zabytków materialnych związanych z ratuszem jest mechanizm zegarowy ze wskazówkami i cyframi oraz plan przebudowy ratusza z 1939 r. (możecie je obejrzeć u nas w Muzeum).
O zmyśle praktycznym Złotnickiego świadczyć fakt, że mając na uwadze dochody własne jak i samego miasta nie zdecydował się na budowę ratusza miejskiego a … wybudował w miejscu pierwotnie do tego przeznaczonym Dwór Gościnny, który od momentu powstania pełnił rolę hal targowych wydatnie przyczyniając się do ożywienia wymiany handlowej usprawniając zarazem aprowizację rozrastającego się miasta.
Budowa Hal targowych
W podaniu do Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych Złotnicki wnioskował o kredyt z Banku Polskiego w wysokości w wysokości 1/3 ogólnych kosztów budowy które były szacowane na 11 591 rubli srebrnych i 95 kopiejek czyli 77 279 złotych. Wydział Administracji wszakże mając na uwadze przyjętą w Instrukcji b Komisji rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji z dnia 14 lipca 1821 roku zasadę nie udzielania na wzniesienie jednej budowli więcej jak rubli 3000 zapomogi wniosła aby udzielić panu Złotnickiemu pożyczki w sumie rubli srebrem trzy tysiące z remanentów Kas Miejskich w banku Polskim lokowanych pod warunkami Instrukcyą dopiero cytowaną przepisanymi , którą w zwykłej drodze wyasygnować i panu Złotnickiemu na skutek zaniesionej przez niego prośby o tem zawiadomić.
Podpisano 5/17 października 1842 roku.
? Ratusz był on swego rodzaju centralnym domem handlowym dla dawnej Zduńskiej Woli. Wybudowano go na wzór rosyjskich “gościnnych dworów” czyli centrów handlowych i usługowych.
W okresie międzywojennym 3/4 jego części należało do rodziny Zylberszac. W dniu 20 grudnia 1928 r. spłonęła poważna jego część, przynosząc dotkliwe straty handlowi miejskiemu, jak i kasie miejskiej. Rodzina Zylberszac rozpoczęła wtedy starania u władz miejskich o jego odbudowę.
Ostatecznie Rada Miejska 20 czerwca 1938 roku zdecydowała, że miasto odkupi prawa do budowli, wyremontuje ją z przeznaczeniem na nowoczesną siedzibę władz i ...atrakcyjne centrum handlowe. Niestety, wybuchła wojna i w 1940 roku okupanci "Ratusz" rozebrali.
Opublikowano 3rd November 2021, autor: Muzeum Historii Miasta